Opowieść trzydziesta ósma – Virgen del Puy

Estella-Lizarra, miasto na Camino Frances, w którym jest wiele ciekawych miejsc do zobaczenia, a także miejsc uświęconych do nawiedzenia. Najbardziej znanym, ale rzadko odwiedzanym przez pielgrzymów, jest sanktuarium Nostra Senora del Puy z czczoną, według legendy, od XI w., figurą Virgen del Puy.

Estalla-Lizarra, sanktuarium Nostra Senora del Puy 

Virgen del Puy

Jest kilka legend o Virgen del Puy i powstaniu miasta Estella. Na ich podstawie napisałem jedną, uzupełnioną o dzieje sanktuarium, niektóre ciekawe zdarzenia i cuda jakie miały miejsce za sprawą Virgen del Puy.

Królestwo Pamplony powstałe w X w. z części Marchii Hiszpańskiej i sąsiadowało z istniejącą od  IX w. Marchią Górną (Saghr al.-A’la), rządzoną przez ród Banu Quasi, będący wasalem emiratu Kordoby. Wielokrotnie na tereny królestwa Pamplony napadały wojska muzułmańskie.

Półwysep Iberyjski 910 r. 

najazdy muzułmańskie na królestwo Pamplony 

W 950 r., jako pierwszy pielgrzym zza Pirenejów, wybrał się do grobu św. Jakuba w Composteli biskup Gottschalk z Le-Puy-en-Velay, wraz orszakiem towarzyszących mu osób. Od 937 r. na królestwo Pamplony nie było najazdów muzułmańskich, więc pielgrzymka wybrała krótszą drogę z Pamplony przez miejscowość Lizzara.  W tutejszym kościele biskup pozostawił figurę Matki Bożej - Virgen del Puy, będącą kopią czczonej w jego diecezji.

pielgrzymka biskupa Godtschalka dociera do królestwa Pamplony w 950 r. 

W 998 r. na królestwo Pamplony ponownie najechały wojska muzułmańskie pod wodzą Almazora. Mieszkańcy uciekli zabierając swój dobytek i ukrywając cenne przedmioty w jaskiniach okolicznych gór. Tak też stało się z figurką  Matki Bożej. Muzułmanie przez 4 lata okupowali południową część królestwo Pamplony. Niewielu ludzi potem wróciło i nikt nie pamiętał  już o ukrytej figurce. Król Sancho Ramirez chciał te tereny ponownie zasiedlić, ale ludzie bali się kolejnych najazdów Muzułmanów.

Znalezienie figruki Virgen del Puy

W nocy 25 maja 1085 r. pasterze z Abarzuza zobaczyli jasność i deszcz gwiazd nad wzgórzem, pod którym nocowali ze swoim stadem. Idąc w kierunku jasności, wśród ciernistych krzewów, znaleźli jaskinię, a w niej drewniana skrzynię z figurą Matki Bożej.

Navarra, pasterz w górach

wewnętrzna strona drzwi 

skrzynka (arca) w której znajdowała się figura Virgen del Puy,

Pobiegli do klasztoru Irache i opowiedzieli o zdarzeniu opatowi Veremundo, nazywając figurę Virgen del Pueyo, czyli Dziewica ze Wzgórza.  Veremundo poszedł na wskazane miejsce i  przypomniał sobie opowiadaną przez dziadków historię o wielkiej francuskiej pielgrzymce. Figurę pozostawiono w jaskini a ludzie zaczęli przychodzić oddawać cześć Matce Bożej.

Sanktuarium Virgem del Puy

Kiedy wiadomość o tym dotarła do biskupa Pampeluny Pedro de Roda, powiadomił on króla Pamplony Sancho Ramireza przebywającego z wojskiem w Toledo. Król przybył szybko, żeby zobaczyć cudowną figurę i postanowił przenieść ją do parafii San Pedro de Rua w Lizarra, ale rzeźby nie można było ruszyć z miejsca, więc postanowił ufundować w tym miejscu kaplicę. Figurę nazwano Virgen del Puy, od miejsca znalezienia, a także dla upamiętnienia miejsca, skąd przywiózł ja biskup Gottschalk. Pielgrzymi  podczas wędrówki do Santiago de Compostela zaczęli odwiedzać to miejsce i Sancho Ramirez założył miasto nazwane Estella (Gwiazda), do którego ściągnął osadników z Francji, a Virgen del Puy stała się jego patronką.

sanktuarium Virgen del Puy w 1910 r.

Estella, figura Virgen del Puy 

Dziś figura Matki Boskiej znajduje się wewnątrz Bazyliki de Nuestra Señora del Puy zbudowanej w 1932 r. w miejscu wcześniejszej świątyni.

Estella, sanktuarium Virgen del Puy w 2016 r.

Estella, wnętrze sanktuarium Virgen del Puy 

Estella, sanktuarium Virgen del Puy,ołtarz główny z figurą Virgen del Puy, 

Wiele cudownych zdarzeń miało miejsce dzięki obecności Virgen del Puy i za jej wstawiennictwem. 

Za pierwsze cudowne wydarzenie uważa się dzień znalezienia figurki, 25 maja 1085 r., w którym to dniu król Sancho Ramirez, wraz z królem Alfonsem VI Kastylijskim, zdobyli miasta Toledo i wydał akt załozenia miasta Estella.

We wrześniu 1638 r. setki mieszkańców Estella poszło walczyć przeciwko Francuzom oblegającym fort Fuentarrabia (bask. Hondarribia). Przed  wyjściem zawierzyli swoje życie ich Patronce. Virgen del Pui ukazała się zebranym i zapewniła, że wrócą bezpiecznie do swoich domów. Francuzi twierdzy nie zdobyli, a Estelczycy, ocaleni spośród ogromnej rzeszy poległych obrońców, wrócili do swoich domów  Pamiątką tego była fiesta 8 września, na część patronki miasta. Od 1856 r. fiesta przeniesiona została na 25 maja, na pamiątkę dnia zdobycia Toledo przez Sancho Ramireza w 1085 r. i założenia miasta.

tablica upamiętniająca opiekę Virgen del Puy podczas oblężenia Fuentarrabia 1638 r.

W 1640 r., w nocy, złodziej zabrał wszystkie klejnoty ze skarbu sanktuarium. Kiedy zrobił dwadzieścia kroków zatrzymała go tajemnicza siła.  Próbował uciec, ale  robił kroki w tym samym miejscu. Rano znaleziono go z klejnotami u leżącymi u jego stóp. Za kradzież ucięto mu ręce i zawieszono na drewnianym słupku na przestrogę innym. W 1866 r. słupek zastąpiono  kamiennym obeliskiem,  na którym wyrzeźbiono ręce złodzieja i łacińską frazą:

„To Deo maximus bene. Perpetuam memoriam tanti prodigii Beatae Virginis Puy “

„Bogu najwyższe dobro. Na wieczne wspomnienie cudownego cudu Najświętszej Dziewicy z Puy”.

obelisk upamiętniający nieudana kradzież w 1640 r.

Mój komentarz

Nie wszystko w tej legendzie jest zgodne z chronologią wydarzeń.

Estella została założona, już w 1077 r., przez król Sancho Ramíreza, ówczesnego król Pampeluny i Aragonii, po ogłoszeniu "Fuero de Estella", aktu zezwalajacego na utworzenie miasta na prawie osadniczym prowansalskim.

Figurka Virgen del Puy została odnaleziona w 1085 r.  a znajdująca się w sanktuarium Nostra Senorea del Puy pochodzi z XIV w. Również skrzynka (arca) ma wyraźne cechy gotyckie.

Nie oznacza to, ze legenda jest nieprawdziwa. W kościele San Pedro da Rua przy trasie Camino Frances, w dawnej  Lizarra, jest romańska figura. Virgen de Rocamador, czyli Ze Skalnej Groty pochodząca z X/XI w.

Virgen del Racamadour z bazyliki Neustra Senora de Rocamadour 

Od początku Estella konkurowała z Lizarra o pielgrzymów wędrujących do grobu św. Jakuba, ponieważ obsługa ich stanowiła dla mieszkańców pokaźny dochód. W  Estelli dzięki Fuero de Estella, osiedliło się wielu Franków (osadników z Francji)  i najprawdopodobniej oni przywieźli gotycką figurę Matki Bożej, do wcześniej wybudowanego romańskiego kościoła, podpinając legendą o cudownie odnalezionej figurce i w efekcie przejmując istniejący wcześniej w Lizarra kult Matki Bożej.

O figurę Virgen del Puy i jej kult upomina się także sąsiadująca z Estella miejscowość Abarzuza uważając, że figurka została odnaleziona na ich terenie. W miejscu tym wybudowali  skalny monument z ołtarzem, oraz figurami Matki Bożej i dwóch pasterzy.

Abarzuza, monumneto a la Virgen del Puy