Opowieść piąta – legenda o wyprawie Karola Wielkiego na Półwysep Iberyjski

Albrecht Dürrer
Cesarz Karol Wielki

Przełęcz Col d’Ibaneta związana jest z legendą o wyprawie na Półwysep Iberyjski Karola Wielkiego, królu Franków, jego bratankiem Rolandem i bitwą w wąwozie Roncevalles. Opowieść o tych zdarzeniach, opisana została w XII w. manuskrypcie „Liber Sancti Jacobi", zwanym Codex Calixtinus, w jego księdze IV zatytułowanej „Historia Turpini”. Stworzyła legendę o odkryciu przez Karola Wielkiego grobu św. Jakuba, w której historia pomieszana jest z legendami i fikcją literacką. Wyprawa Karola Wielkiego na Półwysep Iberyjski jest faktem historycznym, ale wojska frankońskie nie dotarły dalej niż do rzeki Ebro. Niektóre wydarzenia historycznie miały miejsce w innym okresie czasu (oblężenie Saintes i wyprawa Almazora), niż wyprawa Karola Wielkiego na Półwysep Iberyjski w latach 777 - 778 . Fikcyjną postacią jest także wódz Saracenów Aigoland. 

Ta opowieść wpisała się jednak tak mocno w tradycję Francji, że w pisanej od 1270 do 1461 r.  Wielkiej Historii Francji (Grandes Chroniques de France) wydarzenia opisane w „Historii Turpini” uznano za fakty historyczne. 

Legenda o wyprawie Karola Wielkiego na Półwysep Iberyjski

Codex Calixtinu w księdze IV „Historia Turpini” opisuje wyprawę Karola Wielkiego w drugiej poł. VIII w. do grobu św. Jakuba i walce z Saracenami,  zakończoną bitwą w Roncesvalles w 778 r. 

Codex Calixtinus libro IV Historia Turpini

Historia Turpini

Karol Wielki obserwował nocami gwiezdną drogę, ciągnąca się ze wschodu na zachód, zastanawiając się, co ona może oznaczać. W tym czasie trzykrotnie w snach pojawił mu się Santiago Apostoł, każący mu iść tą Drogą Gwiazd, aby uwolnić od Saracenów Hiszpanię i jego grób w Galicji, by potem mogły tam pielgrzymować wszystkie ludy, prosząc o przebaczenie grzechów głosząc chwałę Pana. 

św. Jakub i Karol Wielki, Codex Calixtinus libro IV Historia Turpini

Cesarz zgromadził armię frankońską, a po zajęciu miasta Pampeluny Saraceni poddali mu cały półwysep. Odwiedził następnie sanktuarium w Santiago de Compostela, aby spełnić wymagania, nałożone na niego św. Jakuba, budowy wielkiego kościoła nad grobem świętego. Karol Wielki pozostał tam przez trzy lata, nawracał Saracenów ma chrześcijaństwo, którzy potem budują wiele wspaniałych kościołów, w tym nowa katedrę w Compostela. Przyjął też hołd od Maurów i potem wyrusza z powrotem do Francji. 

Wyprawa Karola Wielkiego, Codex Calixtinus libro IV Historia Turpini

Pojawia się jednak Ajgoland, nowy przywódca Saracenów. Przybywa z Afryki i zajmuje Hiszpanię. Karol Wielki zawraca i pokonuje Saracenów na równinie pod Sahagún, po czym wyjeżdża do swojej stolicy we Francji. Aigoland przekracza Pireneje i zajmuje miasto Agen a potem Saintes, ale wojska francuskie zmuszają go do ucieczki.  Karol Wielki podąża za uciekającymi i pokonuje Saracenów w bitwie pod Pampeluną, w której Aigoland zostaje zabity. Potem pod Mont Garzim (Monjardin) pokonuje saraceńskiego księcia Nawarry, imieniem Furra.

Karolo Wielki oblega Agen, Grande Chronique de France 

Pod Nájerę przybywa gigant Ferragut z dwudziestoma tysiącami Turków i rzuca wyzwanie rycerzom Frankońskim. W pojedynku Roland zabija go uderzeniem mieczem w pępek, jedyne miejsce na ciele Ferraguta, przez ktore można mu zadać śmierć. Następnie Frankowie zdobywają Nájerę.

Wojna przenosi się teraz na południe do Kordoby. Armię muzułmańską prowadzi Almazor  i Saraceni w demonicznych maskach, bijący głośno w bębny przerażają konie żołnierzy frankońskich. Karol Wielki nakazuje koniom założyć opaski na oczy, zatkać im uszy i  ponowne zwycięża. Następnie hojnie dzieli Hiszpanię między swoich rycerzy, przewodniczy Radzie Composteli, ogłaszając ją stolicą metropolitalną. Frankowie wracają do Francji przez Pireneje a Roland zostaje dowódcą straży tylnej. 

Wyprawa Karola Wielkiego, Grande Chroniques de France 

Tymczasem paladyn Ganelon zazdrosny o sławę Rolanda, spiskuje z Saracenami,  którzy, za jego namowa, napadają w Por Cize na tylną straż. Roland zostaje ranny i umiera nim nadchodzi odsiecz. Karol Wieki ściga Saracenów i pokonuje ich w pobliżu Saragossy. Ganelon zostaje stracony, rozerwany przez cztery dzikie konie.  Powracający Frankowie grzebią zabitych rycerzy poniżej przełęczy. 

osiem wydarzeń z Pieśni o Rolandzie, Grande Chroniques de France 

W klasztorze Saint Denis Karol Wielki na łożu śmierci zostaje zwolniony ze swoich grzechów  i otrzymuje koronę męczeństwa.

W ostatnim rozdziale opowieści o wyprawie Karola Wielkiego papież Kalikst II wzywa chrześcijan do krucjaty przeciwko muzułmanom w Hiszpanii .