Opowieść pięćdziesiąta druga – Cesar Borgia bohater Navarry

Ostatnie kilometry w regionie Navarry to droga do Viana, navarrskiej miejscowości położonej na Camino Frances blisko granicy z prowincją La Rioja, bardzo historycznej a jednocześnie jednej z najbardziej nobliwych. W XV w. była stolicą niewielkiego księstwa miedzy Navarrą a Kastylią a tytuł książąt Viana nosili królowie Kastylii, a potem Hiszpanii.

Droga do Viana 

Mieszkańcy Navarry i mieszkańcy Viany nie lubią jednak o tym wspominać, bo pamiętają okres walk o księstwo Viana na przełomie XV i XVI w. i utraty jego na rzecz królestwa Kastylii. Dla nich legendą i bohaterem tamtych trudnych dla Navarry czasów XV i XVI w. jest Cesar Borgia. Będąc dowódcą wojsk króla Navarry  przez wiele lat walczył o utrzymanie południowej części królestwa w wojnie domowej z Kastylią i buntującymi się możnowładcami. Poległ 11 marca 1507 r. podczas oblężenia Castillo Viana   i został uroczyście pochowany w Viana w kościele Wniebowzięcia NMP (Asuncion de le Santa Maria).  

Viana, calle Rua Santa Maria,
kościół Wniebowziecia NMP

Portal wejsciowy do koscioła Wniebowzięcia NMP
przed wejściem płyta grobowa Cesara Borgii 

Pamięć o dawnych bohaterach Navarry jest wciąż obecna w Viana. Kilka razy w roku, na fiestach San Feilices,  Santiago i Virgen de Nieva, wśród kukieł „gigantes” pojawia się bohaterowie Viany: twórca wielkiego królestwa Navarry król Sancho Fuerte z małżonką Constanca de Tolosa i bohaterski obrońca Cesar Borgia z żoną, księżniczką francuską  Charlotte de Albret,

Fiesta San Felices, gigantes Charlotte de Albert, Cesra Borgia, Constanca de Tolosa, Sancho Fuerte 

Co kilka lat, 12 marca w dniu śmierci Cesara Borgii, odbywa się inscenizacja oblężenia castillo Viana przez wojska Navarry a kilka kilometrów na południe od Viany, w miejscu zwanym Barranca Salada jego śmierci w zasadzce stworzonej przez wojska  hrabiego Ludwika de Beaumont de Lerin.  

Cesar Borgia

Cesar Borgia, urodzony w 1475 r.,  był drugim z sześciu synów i czterech córek  Rodrigo Borgii, późniejszego papieża Aleksandra VI (1493–1503) i Vanozzi dei Cattanei. W 1491 r., w ieku 16 lat, Cesar zostaje mianowany orzez papieża Innocentego VIII biskupem Pampeluny w Navarze. Studiował teologię w Perugii i w Pizie, podczas których był gorącym wielbicielem renesansowego „appetito di bellezza”. 11 sierpnia 1492 r. Jego ojciec, kardynał Rodrigo Borgia, został wybrany na papieża i w następnym roku Cesar dostaje tytuł kardynała Santa María Nuova w Rzymie. 

Cesar Borgia był podejrzany o zamordowanie swojego brata Giovanniego ale niema na to wyraźnych dowodów. Śmierć brata pozwoliła Cesaremu opuścić stan duchowny i zostać kondotierem wojsk papieskich. Pomaga królowi Francji Ludwikowi XII uzyskać dyspensę papieską pozwalającą  na rozwód i poślubienie wdowy po Karolu VIII Annę z Bretanii. W zamian król oferuje mu księstwo Valentinois (Valence) i siostrzenicę  Charlotte de Albret, siostrę małżonki króla Nawarry, z którą bierze ślub w 1499 r.

Cesar Borgia jako książe Valentino,
Bartolomeo Veneto ok. 1500 r. Wenecja

portret szlachcica (Cesar Borgia)
Altobelo Melone 1513, Bergamo

Po śmierci Aleksandra VI w 1503 r. przy pomocy Cesara Borgii papieżem zostaje kardynał  Della Rovere jako Juliusz II. Papież obawiając się jego pozycji jako dowódcy wojsk papieskich, a także przebiegłości, bezwzględności i wyrachowania przy współtworzeniu  potęgi państwa kościelnego, które zainspirowały Nicolo Machiavellego do napisania „Księcia”,  zostaje przez Juliusza II osadzony w wiezieniu, a potem karnie oddany pod jurysdykcję Krółów Katolickich w Kastylii. Po śmierci Izabeli Katolickiej ucieka z więzienia w zamku La Mota do Navarry pod opiekę swojego szwagra króla Juana de Albret. Zostaje dowódcą wojsk, ekspertem w sprawach wojskowości i budownictwa militarnego. W trakcie wieloletniej wojny domowej, na czele wojsk króla Navarry, walczy na terenach przygranicznych z Ferdynandem Katolickim  i z buntującymi się lokalnymi możnowładcami. 

Na wschodniej flance ufortyfikowanego miasta Viana król Navarry miał imponujący zamek który wzmacniał obronę pogranicza z Kastylią. Miasta i zamku broniły go wojska hrabiów de Lerin, suwerenów króla Navarry. Kiedy hrabia Ludwik de Beaumont de Lerin rezydujący na zamku w Viana  przeszedł na stronę Kastylii, Cesar Borgia na czela wojsk Navarry po krótkiej walce zajął miasto, ale potężne fortyfikacje zamku były trudne do zdobycia.  Zaczęło się oblężenie fortecy i próba pokonania obrońców głodem. Podczas ataku na transport żywności, który Ludwik de Beaumont próbował wwieźć do zamku, Cesar Borgia wpadł w zasadzkę w Barranca Salada. Otoczony przez trzech żołnierzy zginął. Żołnierze nie wiedzieli jak ważną zabili osobę, zostawili go na polu bitwy, obdzierając ze zbroi i ubrania. 

Kiedy Nawarczycy odnaleźli zabitego Cesara Borgię, Juan de Albret nakazał zabranie zwłok swojego dowódcy i szwagra do kościoła Santa Maria de Viana i pochować przy głównym ołtarzu. W imponującym nagrobku wzniesionym ku pamięci Cesara Borgii napisano emocjonalne epitafium w języku hiszpańskim:

„Tu na skrawku ziemi leży ten,

kto nie zasłużył na to,

ten, który w pokoju i wojnie

dobrych rzeczy nigdy nie zrobił.

Och, czego będziesz tu szukał?

godnych rzeczy do wyjaśnienia!:

Opuść księcia Valentino,

chyba że dla swoich potrzeb

chcesz go tutaj wykorzystać. ”

Viana, kościół Wniebowzięcia NMP, ołtarz główny
sarkofag Cesara Borgii znajdował się we wnęce po lewej stronie ołtarza

rekonstrukcja sarkofagu Cesara Borgii 

W 1523 r. Viana ostatecznie stała się częścią Kastylii i biskup Calahorry nakazał usunięcie szczątków  Cesara Borgii z kościoła. Został pochowany na zewnątrz, przy schodach prowadzących do kościoła, jako niegodny spoczywania w miejscu świętym.  Pusty nagrobek został zburzony w XIX w.  W 1953 r. resztki Cesara Borgii ekshumowano i pochowane przed głównym portalem kościoła a w miejscu ich pochówku umieszczona została pamiątkowa, marmurowa tablica.

Viana, Tablica nagrobna Cesara Borgii przed wejsciem do kościoła Wniebowzięcia NMP

Po wiekach kontrowersji, debatach publicznych i historycznych oraz dziesiątkach apelacji, mąż Boży, Fernando Sebastián Aguilar (ówczesny arcybiskup Pampeluny, a dziś kardynał Kościoła rzymskiego), zdecydował o oddaniu czci bohaterowi Navarry. 11 marca 2007 r., w pięćsetną rocznicę śmierci szczątki Cesara Borgii wróciły do kościoła. 

 „Nie mamy nic przeciwko przeniesieniu jego szczątków. Cokolwiek czynicie w życiu, zasługujecie na nasze przebaczenie ”- powiedział przedstawiciel Kościoła. Cudowne słowa, które historia na zawsze zapamięta ...". 

Viana, pomnik Cesara Borgii przed klasztorem Franciszkanów

Borgiowie

(hiszp. Borja), wpływowy włoski ród wywodzący się z miejscowości Borja niedaleko Saragossy w Aragonii.  Apogeum swoich wpływów osiągnęli w XV w., w okresie włoskiego Odrodzenia, dzięki dwójce papieżom wywodzącym się z tego rodu, Alfonsa de Borja jako Kaliksta III i Rodryga Borgii jako Aleksandra VI.  Faworyzowali członków swoich rodzin zapewniajac im intratne stanowiska kardynałów, kanclerzy, nadając lokacje, tytuły hrabiowskie oraz książęce. 

papież Aleksander VI 

papież Kalikst III 

Borgiowie, a w szczególności Aleksandr VI sprawujacy urząd papieski w latach 1492 – 1503, z powodu żądzy władzy, nepotyzmowi, rozwiązłości,  symonii, stwarzając o sobie i władzy papieskiej „czarną legendą”  a także bezwzględnością przy zdobyczach terytorialnych w Romanii Borgiowie stali się wrogami Medyceuszy, Sforzów, Farnesów, Colonnów, Orsinich i kaznodziei florenckiego Savonaroli. Ale Borgiowie byli również jednymi z największych mecenasów sztuki z początku epoki renesansu, wspierając między innymi Pinturicchia, Perino del Vagę, Bartolomeo Veneto i innych artystów tej epoki.  Mimo stworzonej czarnej legendy dwóch kolejnych papieży  Sykstus V i Urban VIII uważali Aleksandra VI za najbardziej wybitnego papieża od czasów świętego Piotra.

Kiedy z pomocą symonii i przekupstw papieżem został wybrany kardynał  Della Rovere jako Juliusz II, odebrał Borgiom wszystkie posiadłości we Włoszech, których tytułami pozostały jedynie księstwo Gandii w Hiszpanii i Squillace w Neapolu.

W chwili obecnej istnieje tylko jedna linia rodu Borgia wywodząca się od Jana Borgii, której przedstawiciele mieszkają w Ekwadorze, Kolumbii, Meksyku i Chile, a z której wywodzi się były prezydent Ekwadoru Rodrigo Borja Cevallos. 

Księstwo Viana

Księstwo Viana zostało ustanowione w Tudeli 20 stycznia 1423 r. przez króla Carlosa III Szlachetnego na rzecz jego wnuka Carlosa, syna infantki Blanki I. Terytoria początkowo przyłączone do Księstwa stanowiły zestaw miast, wsi i zamków oraz terenów położonych w południowo-zachodniej części królestwa graniczącego z Kastyląi. Miasto i zamek Viana były stolicą Księstwa, które obejmowało: San Vicente de la Sonsierra, Bernedo, Aguilar, Genevilla, La Population, San Pedro i Cabredo oraz wille i miejsca należące do króla w Val de Campezo. Także zamki Marañón, Toro, Herrera i Buradón. Równocześnie z utworzeniem księstwa  król wydał dekret ustanawiający tytuł księcia Viana nowonarodzonemu wnukowi   Don Carlosowi.

„ … I wznieśliśmy, niniejszym, imię i tytuł Księstwa nad wspomnianymi wioskami i miejscami, i nadaliśmy tytuł i cześć księciu. I pragniemy nadać porządek na podstawie tych darów, który będzie dalej nazywany księciem Viana, więc wszystkie wymienione miasta, zamki i miejsca mają należeć do rzeczonego Księstwa i jego przynależności…..” 

Navarra, księstwo Viana 1423 r. 

Po włączeniu Królestwa Nawarry do Korony Kastylii, León i Granady w czerwcu 1515 r., w wyniku dynastycznej zmiany  wymuszonej bronią w lipcu 1512 r. , wspomniany tytuł został „de facto” przekazany wspomnianej Koronie, a następnie hiszpańskim monarchom wraz z tytułami księcia Asturii i Gerony. Obecnie tytuł ten posiada spadkobierca korony hiszpańskiej i greckiej, Don Felipe de Borbón, jednak tytuł ten powinien należeć do don Carlos de Borbón, księciu Kalabrii.

Najmłodszą  posiadaczką teg tytułu jest urodzona w 2005 r. Eleonora, księżniczka Asturii, która nosi także tytuły  Księżniczki Girony, Księżnej Montblanc , Hrabiny Cervera,  Pani Balaguer i jest spadkobierczynią tronu Hiszpanii jako starszego dziecka króla Filipa VI i królowej Letizii i na pewno rozpoczęły się już starania o jej rękę.  

Leonor de Borbon księżniczka Viana,  2015 r.