Opowieść pięćdziesiąta siódma – Logroño świętuje i bawi się

Planując pielgrzymkę do grobu świętego Jakuba Drogą Francuską warto uwzględnić w Logroño krótki odpoczynek i przyjść w takim terminie, kiedy mieszkańcy tego miasta mają okazję i sposobność by świętować, bawić się, smacznie jeść i pić dobre wino. A dzieje się to kilka razy w roku.

Po uroczystościach Wielkiego Tygodnia i Swiąt Wielkanocy, około 11 czerwca, całe Logroño przygotowuje się do jednego z najbardziej wyjątkowych tygodni w roku: to czas fiesty San Bernabé, podczas której na kilka dni całe miasto powraca do szesnastego wieku, by ponownie stawić opór francuskiemu oblężeniu. Podczas tych uroczystości, ogłoszonych w 2015 r. jako „Festiwal Turystyczny o Znaczeniu Krajowym”, odtwarzane są historyczne zdarzenia z 1521 r. z francuskiego ataku na Logroño i ze zwycięskiej obrony przez jego mieszkańców. Bogaty program festiwalu obejmuje ponad 300 różnych przedsięwzięć kulturalnych, religijnych, inscenizacji i rekonstrukcji historycznych, w którym nie zabrakło również atrakcji kulinarnych dla uczestników i gości oczekujących nie tylko strawy duchowej.

Logroño, rekonstrukcja historyczna oblężenia w 1521 r.

Logroño, rekonstrukcja historyczna oblężenia w 1521 r.
Przemarsz zwycieskich wojsk przy bramie Revelin

11 czerwca restauratorzy i właściciele barów z Calle del Laurel i sąsiednich uliczek, by upamiętnić historyczną obronę miasta i uroczyste przywitanie zwycięzców, rozdają ponad 20 000 porcji „pintxos Bernabé”, czyli przekąsek świętego Barnaby przygotowanych z porcji pstrąga łososiowego, cebuli, pomidorów, czosnku, liści laurowych, szynki i oliwy, które wraz z winem z regionu La Rioja i Zurracapote lub Calimotxo, składają się na najsłynniejszą degustację gastronomiczną w całej prowincji La Rioja.

Obrona Logroño

Był rok 1521. Od wielu lat trwała wojna między królem Hiszpanii Karolem I a królem Francji Franciszkiem I popieranym przez mieszkańców Navarry, którzy chcieli w ten sposób odzyskać swoje królestwo zagarnięte przez Kastylię i Aragonię (tzw. Conquista de Navarra) w 1512 r. Pod mury Logroño dotarła armia 30 000 francuskich żołnierzy dwodzona przez genereała André de Foix, pana Lesparre. W mieście było tylko 4000 żołnierzy kastylijskich, pod dowództwem księcia Nájera, stawiających zaciekły opór. Generał francuski był mało doświadczonym dowódcą, plotki mówiły, że funkcję tą otrzymał dzięki swojej siostrze, Françoise de Foix, która była metresą króla Francji Franciszka I Walezjusza.  Oblężenie rozpoczęło się 25 maja, jak mówi legenda: „Po tym, kiedy żołnierze zatrzymali się w Los Arcos a potem je zburzyli, co dało mieszkańcom Logroño czas na zdobycie pożywienia i przygotowanie obrony miasta”, a zakończyło się 11 czerwca, w Dzień Świętego Barnaby Apostoła.

Przez 17 długich dni oblężenia mieszkańcom i broniącym miasta żołnierzom wyczerpały się zgromadzone zapasy jedzenia. Pierścień wojsk francuskich otaczający Logroño nie był bardzo szczelny, do czego na pewno przyczyniło się doskonałe wino z regionu La Rioja, które oblegający zabierali od okolicznych producentów jako kontrybucję wojenną Mieszkańcy Logroño skwapliwie korzystali z tego i uzupełniali kończące się zapasy połowami ryb z płynącej pod murami miasta rzeki Ebro. Resztkami ryb karmili kilka ostatnich krów, które po tym „nie krowim” jedzeniu puchły, przyjmując niespotykany kształt i wielkosć. 10 czerwca, dzień przed ostateczną bitwą, połów ryb był niezwykle obfity i wieczorna huczna kolacja dodała sił i wigoru obrońcom Logroño, którzy postanowli zakpić z żołnierzy francuskich. Wykorzystując tradycyjne zwyczaje z zabaw ludowych i kultywowanych legend o żyjacych tutaj olbrzymach, ubrani w długie opończe założyli szczudła i poganiając przed sobą ostatnią, jaka została, spuchniętą krowę, wyszli na łąkę między murami a rzeką Ebro. Widok „gigantes” i odgłosy wcześniejszej uczty wprowadziły w osłupienie oblegające miasto wojska.

Żołnierze uwierzyli, że wszyscy mieszkańcy Logroño, w tym zwierzęta, są nadludzcy. Cel, jakim było zasianie strachu w szeregach wroga, a tym samym zdemoralizowanie żołnierzy francuskich, został osiągnięty.  Następnego dnia, 11 czerwca, w dzień swięta San Bernabé, wczesnym rankiem, ku wielkiemu zaskoczeniu Francuzów, na horyzoncie pojawił się kilkutysieczny oddział wojsk kastylijskich. Na ten widok obrońcy wyszli z miasta przez bramę Revelin i uderzyli na żołnierzy francuskich szykujących się do odparcia ataku wojsk kastylijskich. 

Logroño, bitwa pod brama Revelin w 1521 r., obraz z XIX w. 

Po kilkugodzinnej bitwie, mimo liczebnej przewagi Francuzów, Logrończycy odnieśli zwyciestwo, a nieprzyjaciel w popłochu wycofal się na wcześniej zajęte tereny Navarry. Czekające, na powracających do miasta zwycięzców, kobiety przywitały jak należy: Reparto del Pez, czyli chlebem, rybą i winem. 

Logroño, brama Revelin 

Rok później Justicia y Regimiento (Rada Miasta) Logroño na uroczystym posiedzeniu przyjęła San Bernabé na patrona miasta i dla pamięci przyszłych pokoleń we wspólnym ślubowaniu ustanowiła dzień jego swięta – 11 czerwca – świętem mieszkańców miasta. Ustalono także program uroczystości, który tylko z niewielkimi zmianami jest realizowany do dzisiaj.

Fiesta San Bernabé

Fiesta trwa trzy dni i oprócz wydarzenia historyczno – kulturalnego ma wymiar religijny. Rozpoczyna się mszą i procesją w wigilię święta Świętego Barnaby Apostoła.  San Bernabé, mimo, że jest patronem miasta, nie ma swojego kościoła w Logroño. Procesja, która rozpoczyna trzydniowe uroczystości ma czteroletni rotacyjny cykl, w czasie którego odwiedzane są wszystkie kościoły w historycznej części miasta. W pierwszym roku procesja przechodzi z kościoła Santiago el Real do kościoła Santa Maria del Palacio, następnego od Santa Maria del Palacio do kościoła San Bartolomé, w trzecim roku do konkatedry Santa Maria de la Redonda a w czwartym z powrotem do kościoła Santiago el Real. Tej nocy mieszkańcy palą ogniska, a o północy biją dzwony wszystkich kościołów.

Logroño, procesja San Bernabé

Dzień obchodów święta San Bernabé rozpoczyna się wystrzeleniem dymnej racy z budynku ratusza, skąd rusza procesja „banderazos”, czyli flagi miasta. Tradycja banderazos jest najstarszym elementem z uchwalonych w 1522 r. obchodów tego święta. Głównym znakiem flagi jest Krzyż św Andrzeja, nadany miastu przez króla Fernando III Świętego za pomoc mieszkańców Logroño w zdobyciu miasta Baeza w 1227 r . Procesję prowadzi burmistrz niosący flagę miasta, który trzykrotnie: w łuku triumfalnym San Bernabé ustawionym w miejscu nieistniejacej już „Puerta de la Herventia”, u bram szpitala Generał La Rioja, gdzie kiedyś była Puerta de San Francisco i przy Puerta del Revellín, wykonuje nią wielkie koła symbolizujące przyznane przez króla fueros, czyli praw określajacych przywileje, niezawisłość i władzę mieszkanców. 

Logroño, procesja banderazos  Burmistrz Miasta wykonuje koła flagą miasta

Następnie w konkatedrze Santa Maria de la Redonda odprawiana jest msza święta za zmarłych obrońców miasta. Punktem kulminacyjnym fiesty San Bernabé jest rekonstrukcja historyczna udekorowania przez króla Carlosa V w 1523 r. tarczy herbowej Logroño trzema fleur-de-lis ku pamięci i w uznaniu heroicznej obrony miasta.  Po południowym lanchu odbywa się corrida z czterema bykami, podczas której, zgodnie z tradycją, tylko dwa z nich są zabijane.  Wieczorem Burmistrz Miasta, wraz ze wszystkimi  restauratorami i właścicielami barów z Logroño, zaprasza mieszkańców i gości na „pintxos Bernabé”. Głównym miejscem fiesty staje się wtedy najsłynniejsza gastronomiczna ulica Logroño, a może i całej Hiszpanii – Calle del Laurel, gdzie na długosci około 200 m znajduje się 60 różnego rodzaju lokali gastronomicznych. 

Logroño, Calle del Laurel

12 czerwca Radni Miasta rozdają chleb, wino i gulasz przyrządzony z mięsa byków zabitych dzień wcześniej na corridzie. Radni, po zakończenu pracy w charakterze kelnerów, sami stają się gośćmi Burmistrza Miasta, ale jak przystało na zacnych, godnych i bogatych przedstawicieli mieszkańców, zasiadają do „uczciwego posiłku z cielęciny i udka z baraniny oraz bekonu z wołowiny i wielu różnych przysmaków”

Pincho Bernabé

„Bernabé” to przekąska, po baskijsku zwana pintxo, opracowana i wykonana przez najsłynniejszego szefa kuchni w Logroño, współzałożyciela Bractwa Ryb – Cofradia la Paz, Lorenza Cañasa, zainspirowanego kilkusetletnią tradycją poczęstunku rybami,chlebem i winem w dniu 11 czerwca, w święto Barnaby Apostoła.
Przekąska składa się z pstrąga łososiowego, pochodzącego z hodowli ryb w regionie  La Rioja, cebuli i pomidorów z tutejszych upraw oraz oliwy z oliwek (extra virgin) i z szynki. Towarzyszy jej, jak mogłoby być inaczej, kromka chleba i kieliszek (a bardziej dzbanek, jak w tradycyjnym poczęstunku) wina. Przygotowanie przekąski polega na karmelizacji cebuli przez 5-6 godzin, która stanowi podkład, na którym umieszcza się dobrze oczyszczony filet z pstrąga wcześniej podgrzany w piekarniku, a na wierzch wylewa sos pomidorowy z oliwą z kawałkami szynki. Podawana jest w małej misce z widelcem. 

Pincho Bernabé z tradycyjnym dzbankiem wina

Rada miasta Logroño chce, aby „Bernabé” stał się symbolem miasta, i co roku 18 czerwca organizuje dzień warsztatów, w którym najsłynniejszy szef kuchni Lorenzo Cañas, twórca przekąski, pokazuje zaproszonym restauratorom i hotelarzom proces jej przygotowywania. W 2015 r. Lorenzo Cañas otrzymał złoty medal miasta Logroño, a 2018 r. jego Pincho Bernabé prezentowane było na Międzynarodowych Targach Turystycznych. 

Lorenzo Cañas, zdjęcie z serwisu La Rioja 2015 r. 

Brama Bernabé

Ażurowa, łukowa konstrukcja owinięta łańcuchami z gałązek bukszpanu powstaje w przeddzień fiesty San Bernabé, na początku Calle Portales, w miejscu nieistniejącej już „Puerta de la Herventia”, w dawnych murach obronnych miasta. Wykonana pierwszy raz na powitanie króla Karlosa V, który odwiedził miasto w 1523 r. w podzięce za udział w zwycięskiej wojnie z wojskami francuskimi i sprzymierzonymi z nimi wojskami navarryjskimi.  Przez lata wytworzyły się szczególne rytuały zwiazane z tym miejscem. Uważa się, że para zakochanych musi trzykrotnie przejść przez bramę trzymając się za ręce, aby mieć szczęście w miłości. Dla wielu gości pamiątką ze święta San Bernabé jest gałązka zerwana z dekoracji filarów bramy, co powoduje, że pod koniec uroczystosci nie ma po dekoracji żadnego śladu.

Logroño Calle Portales, Brama Bernabé

Święty Barnaba

Żyd z rodu Lewiego, urodzony na Cyprze, kuzyn św. Marka Ewangelisty. Nazywał się Józef, lecz apostołowie nadali mu imię Barnaba. Był jednym z pierwszych nawróconych, który rodzącemu się Kościołowi oddał dochód ze sprzedaży swojej posiadłości. Uchodził za przekonującego mówcę, a wsławił się przemową uwiarygodniającą nawrócenie św. Pawła, z którym później był ewangelizatorem we wspólnotach pogan, działając w Antiochii i na Cyprze. Brał udział w pierwszym soborze w Jerozolimie, a później przyłączył się do przepowiadania Marka. Według apokryficznej tradycji został ukamienowany na Cyprze około 60 roku.

Jest przedstawiany w tunice i płaszczu, może mieć gałązkę palmową oraz atrybuty biskupie.

Patron Florencji i Mediolanu i Logroño

Wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 11 czerwca.

Cerkiew prawosławna wspomina apostoła Barnabę dwukrotnie:

11 czerwca, a 24 czerwca według kalendarza gregoriańskiego,

4/17 stycznia (Sobór siedemdziesięciu apostołów), tj. 17 stycznia.

Logroño, święty Barnaba Apostoł 

Nota historyczna

Podbój Navarry – Conquista de Navarre

Po zakończeniu w 1942 r. rekonkwisty terenów zajętych na Półwyspie Iberyjskim od VIII w. przez muzułmanów, rozpoczął się proces tworzenia jednolitego państwa pod rządami Królów Kastylijskich. Pod koniec XV w. cztery królestwa znajdowały się na Półwyspie Iberyjcki: Kastylia, Aragonia, Navarra i Portugalia. Ferdynand II był równocześnie królem Kastylii i Aragonii. Królestwo Navarry, historycznie i kulturowo było bardziej związane z północnymi terenami Pirerenów w księstwach Gaskonii i Akwitanii będacych częścią królestwa Francji, niż z Kastylią, z którą przez prawie cały okres swego istnienia toczyło wojny personalne i terytorialne. Kiedy w 1511 r . Papież Juliusz II ogłosił Świętą Ligę przeciwko Francji, Ferdynand II wykorzystał to jako pretekst do ataku na Nawarrę, kiedy jej potencjalny obrońca Francja, była uwikłana w walki z Anglią i armią włoską Ferdynanda.

Konkwistę królestwa Nawarry Ferdynand II rozpoczął w 1512 r., a po kilku próbach odzyskania Navarry przez wojska francusko-navarryjskie, jego wnuk i następca Karol V  zakończył podbój w 1524 r., zajmując Górną (iberyjską) i Dolną (Gaskońską) Navarrę. Starcia z powstańcami navarryjskimi ustały dopiero w 1528 r., kiedy wojska hiszpańskie wycofały się z Dolnej Nawarry. Traktat z Cambrai między Hiszpanią i Francją w 1529 r. przypieczętował podział Nawarry wzdłuż Pirenejów. Górna Navarra została włączona do Królestwa Hiszpanii, a Dolna Navarra, pozostała zależnym od Francji królestwem, rządzonym przez Dom Albretów. Od 1589 r. znajdowała się w unii personalnej z Francją, a w 1620 r. została anektowana przez Francję.

Monolit ku pamięci obrońców niepodległości Nawarry, 
na miejscu castilo Maya zburzonego przez Kastyliczyków w 1522 r.

Opowieść pięćdziesiąta szósta – Semana Santa w Logroño

Wczesną wiosną, szlakiem Camino Frances przez La Rioja wędruje niewielu pielgrzymów, bo pierwsze etapy prowadzące przez Pireneje są trudne do pokonania w tym czasie. Prędzej można zobaczyć tu zmotoryzowanych turystów zmierzających w kierunku stolicy prowincji La Rioja.

Jest taki wiosenny czas w Logroño, kiedy na ulicach słychać uderzenia w bębny, pachnie kadzidło, spiczaste kaptury zwane nazareno wędrują po ulicach miasta, a wielkie platformy – pasos procesionales z figurami religijnymi wynoszone są z kościołów i wolno przesuwają się przez miasto.  Zbliża się czas Wielkiego Tygodnia, a wraz z nim wiele aktów religijnych, które go charakteryzują. W Logroño uroczystości trwają dziesięć dni. Rozpoczynają się już w piątek poprzedzający Niedzielę Palmową i kończą się w Niedzielę Zmartwychwstania.  

Exaltacion de Logroño - orkiestra bębnów rozpoczyna uroczystości Wielkiego Tygodnia

Semana Santa 

Wielkanocny Tydzień w Logroño oprócz tradycyjnych wartości religijnych i kulturowych przedstawia osobliwości artystyczne, tworząc jedno z najważniejszych wydarzeń w prowincji La Rioja. Podczas tego okresu, który w Hiszpanii nosi nazwę Semana Santa (Świety Tydzień), a który miejscowi nazywają Semana Mayor (Wielki Tydzień), jedenaście cofradías (religijnych bractw kościelnych) prezentuje swoją religijność, a także dziedzictwo kulturowe poprzez procesje z pasos procesionales ze scenami religijnymi i rzeźbami niesionymi ulicami miasta przez mężczyzn, zwanych castaleros, będących członkami poszczególnych bractw. Orszakom towarzyszą bębny, pieśni i religijne rytuały.

Odbywa się piętnaście procesji przedstawiających wydarzenia od triumfalnego wjazdu do Jerozolimy, przez mękę i śmierć Chrystusa, do zmartwychwstania.  Procesje gromadzą wielką rzeszę wiernych przybywajacych do Logroño z całej prowincji La Rioja. Z roku na rok przybywa także turystów, odkąd uroczystości Wielkiego Tygodnia w Logroño zostały wpisane przez Ministerstwo Turystyki na listę „Festiwali Turystycznych o znaczeniu Krajowym”. 

Cztery wielkie procesje gromadzące najwięcej wiernych i turystów:

- procesja „Małego Osiołka” – Procesión de la Borriquita rozpoczyna się w południe w Niedzielę Palmową od poświęcenia palm i bukietów, po czym radosny orszak z platformą Triumfalnego Wjazdu Jezusa do Jerozolimy opuszcza konkatedrę Santa María de la Redonda i,  po przemarszu przez ulice starego miasta, powraca do konkatedry. 

Niedziela Palmowa Procesja Małego Osiołka -  Procesión de la Borriquita 

- Procesja Spotkania – Procesión del Encuentro de La Dolorosa y Jesús Nazareno ma miejsce w Wielką Środę wieczorem.  Wyruszają dwie procesje z platformami:  Virgen Dolorosa z konkatedry Santa Maria de la Redonda i Jesús Nazareno z kościoła Santiago el Real, aby spotkać się o 23.00 w Passeo del Espolón. 

Wielka Środa Procesja Spotkania – Procesión del Encuentro de La Dolorosa y Jesús Nazareno 

- Procesja Ciszy I Bólu Marii Magdaleny – Procesión del Silencio y el Dolor de María Magdalena wyrusza o północy w Wielki Czwartek z platformą z figurą pełnej bólu Marii Magdaleną i przemierza ulice starego miasta w ciszy i skupieniu uczestniczących ludzi. 

Wielki Czwartek Procesja Ciszy i Bólu – Procesión del Silencio y el Dolor de María Magdalena

- Wielka Procesja Świętego Pochówku – Magna procesión del Santo Entierro wyrusza wieczorem w Wielki Piątek. Tworzą ją wszystkie platformy jedenastu Bractw Męki Pańskiej działających w Logroño od XVI w. Procesja formuje się na Plaza del Mercado przed katedrą Santa Maria de la Redonda, z której wynoszone są dwie główne pasos procesional:  Santo Sepulcro i Nuestra Señora la Virgen de la Soledad i po okrążeniu centrum miasta powraca przed katedrę. Procesja uwazana jest z najlepszą inscenizację religijną w północnej Hiszpanii. 

Wielka Procesja Świętego Pochówku – Magna procesión del Santo Entierro
Urna z ciałem Chrystusa

Wielki Piatek Wielka Procesja Świętego Pochówku – Magna procesión del Santo Entierro
Virgen de la Soledad 

- Procesja Chrystusa Zmartwychwstałego – Procesión de Cristo Resucitado ma miejsce w Niedzielę Wielkanocną (Domingo de Resurrección). Rozpoczyna się w południe wyjściem z cmentarza miejskiego. Przechodzi następnie przez kamienny most Puente de Piedra nad rzeką Ebro do Colegio de la Compañía de María położonego w centrum miasta.

Niedziela Wielkanocna Procesja Chrystusa Zmartwychwstałego – Procesión de Cristo Resucitado

Bractwa Męki Pańskiej w Logroño

Bractwa religijne (konfraternie) są związkami lub zrzeszeniami ludzi przeznaczonymi do prowadzenia określonej statutem działalności religijnej, lub społecznej i pogłębiania życia religijnego w parafii, lub środowisku w którym się znajdują.

Najstarszą udokumentowaną od 1500 r. konfraterią w Logroño jest Bractwo Vera Cruz – Cofradia de la Vera Cruz. W XVI i XVII w. Logroño było ich już kilkanaście, działajacych w kościołach, które w tym czasie znajdowały się w mieście, takich jak; Santa María de la Redonda, Santiago El Real, San Pedro de los Lirios i klasztorach San Francisco i Valbuena.

W 1694 r. przy Klasztorze Miłosierdzia powstało Bractwo Matki Bożej Samotności – Cofradía de Nuestra Señora de la Soledad. Nastąpiło to po przekazaniu przez don Gabriela de Unsain figury Matki Bożej Bolesnej i Chrystusa w urnie grobowej (opowieść pięćdziesiąta piąta – La Virgen de la Soledad). XIX wiek przyniósł osłabienie działalności religijnej bractw i wiele z nich przestało działać. W tym okresie miała miejsce tylko jedna uroczysta procesja Drogi Krzyżowej w Wielki Piątek. Dopiero po zakończeniu Hiszpańskiej Wojny Domowej w 1939 r. nastał okres odnowy religijnej. Mieszkańcy Logroño zaczęli ponownie tworzyć szereg organizacji, które wznowiły tradycję procesji po mieście nadając im niezbędny rygor i powagę uroczystości Wielkotygodniowej. 

W 1940 r. zostało kanonicznie ustanowione Bractwo Męki Pańskiej i Świętego Pogrzebu.

Skupiło się na odnowieniu wielkiej Procesji Świętego Pogrzebu i nowej procesji Spotkania – El Encuentro. W następnych latach wraz z rozbudową obchodów Wielkiego Tygodnia z bractwa zaczęły wydzielać się nowe organizacje i stowarzyszenia religijne.

Ostatnim, powstałym w 2002 r. jest Bractwo Siedmiu Słów, prowadzące pierwszą procesję otwierająca uroczystości Wielkiego Czwartku.

Obecnie w Logroño działa 11 bractw religijnych:

Cofradía de la Entrada Triunfal de Jesús en Jerusalén – Bractwo Triumfalnego Wjazdu Jezusa do Jerozolimy

Cofradía de la Flagelación de Jesús – Bractwo Biczowania Jezusa

Cofradía de Jesús Nazareno y Nuestra Señora de los Dolores – Bractwo Jezusa Nazarejczyka i Matki Bożej Bolesnej 

Cofradía de la Santa Cruz – Bractwo Świętego Krzyża

Cofradía de María Magdalena – Bractwo Marii Magdaleny

Cofradía de las Siete Palabras y del Silencio – Bractwo Siedmiu Słów i Ciszy

Cofradía del Santo Cristo de las Ánimas – Bractwo Świętego Chrystusa Dusz Cierpiących

Cofradía del Descendimiento – Bractwo Zejścia (Zejścia z Krzyża)

Cofradía de la Piedad – Bractwo Miłosierdzia

Cofradía del Santo Sepulcro – Bractwo Świętego Grobu

Cofradía de Nuestra Señora de la Soledad – Bractwo Matki Bożej Samotności

Logroño Stroje Bractw Męki Pańskiej

Jest w Logroño także Bractwo Matki Bożej Nadziei – Cofradia Virgen de la Esperanza, ale nie uczestniczy ono w obchodach Wielkiego Tygodnia, tylko wychodzi w procesji 11 czerwca podczas fiesty San Barnabe – świetego Barnaby, odbywajacej się w rocznicę obrony miasta przed wojskami francuskimi w 1521 r.

Paso procesional

W dosłownym tłumaczeniu oznacza Krok procesyjny. Jest to konstrukcja składająca się z platformy zwanej też stołem, na której umieszczane są inscenizacje obrazów religijnych, noszy zbudowanych z kilku drewnianych belek i pionowych podpór zwanymi szczudłami umożliwiajacymi postawienie paso na ziemi. Przenoszone jest przez grupę kilkudziesięciu ludzi nazywanych costaleros trzymających całą konstrukcję na swoich barkach.  Platforma wraz  z obudowana drewnianą pionową ramą z ozdobną tkaniną zwaną spódnicą, zasłaniającą niosących ją ludzi nosi nazwę kosz. 

Costaleros niosą paso procesional 

Pierwsze pasos w procesjach poruszających się poza kościołami pojawiły się w XVI w. wraz z powstaniem cofradii, czyli bractw religijnych. Były niewielkie z poziomymi belkami zaczopowanymi w platformie niesione przez 4, 8 lub 12 osób. W mirę upływu czasu zaczęto wykonywać coraz większe konstrukcje, a niosących je castaleros usytuowano pod platformą, w której wykonane były odpowiednio zamaskowane otwory wentylacyjne. Największe pasos, wraz z dekoracją, mają wagę około 2 ton. 

Logroño paso procesional 

Rodzaje pasos

Paso de Cristo

Przedstawia sceny męki z pojedynczą figurą Chrystusa lub z osobą bezpośrednio zaangażowaną w określonym momencie Pasji. Kiedy w scenie pasji Chrystus niesie Krzyż dodaje się jeszcze określenie Nazareno, czyli Nazarejczyk. W scenach od ukrzyżowania do pochówku do nazwy paso dodaje się jeszcze Entiero. 

Paso de Cristo Entiero

Paso de Misterio

Wieloosobowe przedstawienia Misterium Paschalnego według Ewangelii od Ostatniej Wieczerzy do Ukrzyżowania, ale także oparte na tradycji jak spotkanie z Weroniką, czy rozpacz Marii Magdaleny.  Liczba rzeźb wynosi od trzech do trzynastu w przypadku inscenizacji Ostatniej Wieczerzy.  

Paso de Misterio

El paso de palio

przedstawienie figury Matki Bożej – Virgen stojącej na cokole pod baldachimem podtrzymywanym przez słupy. Pierwotnie baldachim, ze zwisającymi w dół kulisami, miał chronić ważnych ludzi przed deszczem i słońcem. Był oznaką ważności i hierarchii. W XVII w. zaczął być używany w procesjach, początkowo nad figurą Chrystusem i nad Matką Bożą. Figury pod baldachimem stały na stopniach z parą żyrandoli po bokach.  Bardzo szybko zaczęto te elementy ozdabiać złotem i srebrem, co spowodowało zaniechanie używania go nad postacią Chrystusa. 

El paso de palio

Paso alegórico 

przedstawia sceny biblijne z alegorycznymi postaciami lub podkreśla niektóre nauki ewangeliczne. Ich przykładami są: prezentowana w Sewilii scena Chrystusa ze smokiem jako Zwycięstwo nad śmiercią, Anioła wypędzającego demona w Santomera, a także częste przedstawienie Triumfu Świętego Krzyża z różnymi narzędziami użytymi podczas męki Chrystusa.

Program Wielkiego Tygodnia w Logroño

Uroczystości rozpoczynają się w ostatni piątek Wielkiego Postu przemarszem orkiestr uderzających rytmicznie w niesione bębny, po którym rozpoczyna się pierwsza procesja z tradycyjnymi paso procesional. Nabożenstwa liturgiczne celebrowane są w kościołach, natomiast procesje przemieszczają się ulicami centrum historycznego miasta. Rozpoczynają się i kończą w kościołach będących siedzibą bractwa, które tego dnia organizuje procesję.

Piątek przed Niedziela Palmową nazwany jest Piątkiem Bólu – Viernes de Dolor  

20.00 Procesja Bólu – procesión del Viernes de Dolor z kościoła Santiago el Real z   pasos procesionales Virgen de los Dolores organizowana przez  Bractwo Jezusa Nazarejczyka i Matki Bożej Bolesnej – Cofradia Jesús Nazareno i Nuestra Señora de los Dolores.

Niedziela Palmowa – Domingo de Ramos

12.00 Procesión de la Borriquita – procesja Małego Osiołka Cofradía: Entrada de Jesús en Jerusalén. Po mszy Bractw Męki Pańskiej, która odbywa się o11.00 godz. w konkatedrze Santa Maria La Redonda, następuje poświęcenie palm i bukietów niesionych przez członków bractw i przez dzieci. W południe procesja z paso de la Entrada Triunfal de Jesús en Jerusalén – Triumfalnego Wjazdu Jezusa do Jerozolimy opuszcza konkatedrę Santa María de la Redonda by, po godzinnym przemarszu ulicami miasta, powrócić do niej. Pasos procesionales reprezentuje ikonograficznie moment, w którym Jezus triumfalnie wkracza do Jeruzalem na grzbiecie małego osiołka, wśród aklamacji ludzi, którzy witają Go oklaskami. Zestaw figur składa się z czterech postaci: Jezusa na małym osiołku (borriquita), chłopca, który obserwuje przejście Pana, młodej kobiety, która rozkłada płaszcz u stóp borriquity, i kobiety z dzieckiem w ramionach, która przyglada się Jezusowi.  

Wielki poniedziałek – Lunes Santo

20.30 Procesja Pokutnej Drogi krzyżowej – Procesión de Nuestro Padre Jesús Cautivo organizowana przez Cofradía Entrada de Jesús en Jerusalén wychodzi z siedziby Zgromadzenia Sióstr Opuszczonych i Starszych Santa Teresa de Jesús Jornet z paso Naszego Ojca Jezusa w niewoli – paso procesional de Nuestro Padre Jesús Cautivo

Wielki wtorek – Martes Santo

20.30 Procesyjna droga krzyżowa – procesional Viacrucis organizowana przez Bractwo Biczowania Jezusa – Cofradía de la Flagelación de Jesús wychodzi z kościoła Santa Teresita z paso Biczowania Chrystusa – paso procesional La Flagelación de Jesús.  

21.00 Procesja Świętego Różańca Bólu – Procesión del Santo Rosario del Dolor organizowana przez Bractwo Vera cruz - Cofradía Santa Cruz. Wychodzi ze szkoły San Jose z  paso Dobrej Matki u stóp Krzyża na Golgocie – paso procesional la Stabat Mater oraz „ Matki Bożej Różańcowej w Jej Bolesnych Tajemnicach ”, w Płaszczu Dolorosa, która podąża za Paso de Cristo.

Wielka Środa – Miércoles Santo

12.00 Czyszczenie i oddawanie czci Świętemu Grobu Chrystusa – Limpieza y Veneración del Santo Cristo del Sepulcro. Uroczystości w kaplicy Anielskiej konkatedry Santa Maria de La Redonda, organizowane przez Bractwo Świętego Grobu – Cofradía Santo Sepulcro. 

22.15 Procesja spotkania Matki Bożej Bolesnej i Jezusa Nazarejczyka - Procesión del Encuentro de La Dolorosa y Jesús Nazareno rozpoczyna się wyjsciem paso Matki Bożej Bolesnej – paso procesional Virgen Dolorosa z konkatedry Santa Maria de la Redonda, a piętnaście minut później procesję rozpoczyna paso Jezusa Nazarejczyka – paso procesional Cristo Nazareno. Obie procesje spotykaja się około godziny 23 w Parque Espolón. Następuje wspólne przejście i powrót – Recorrido conjunto y Regreso. Uroczystość organizuje Bractwo Bractw Męki Pańskiej Miasta Logroño – Cofradía Hermandad de Cofradías de la Pasión de la Ciudad de Logroño.

Wielki Czwartek: Jueves Santo:

Pieć procesji przechodzi wieczorem ulicami miasta:

19.15 Procesja Siedmiu Słow – Procesión de las Siete Palabras organizowana przez Bractwo Siedmiu Słów i Milczenia – Cofradía Siete Palabras y el Silencio opuszcza szkołę Escolapios z paso leżącego Chrystusa – el paso procesional del Cristo Yacente. Wypowiedziane przez Chrystusa Siedem Słów: „Przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią” umieszczone są na Krzyżu. Procesji towarzyszy sekcja instrumentów złożona z ponad stu członków bractwa.

Na krzyżu przewodnim są imiona ich zmarłych współbraci.

19.30 procesja Drogi Jezusa na Kalwarię –  Procesión de Jesús Camino del Calvario organizowana przez bractwa Jezusa Nazarejczyka i Matki Bożej Bolesnej – Cofradías Jesús Nazareno y Nuestra Señora de los Dolores wychodzi z kościoła Santiago el Real.

20.00 procesja Drogi Krzyżowej – Vía Crucis Penitencial de la Piedad organizowana przez Bractwo Matki Bozej Miłosierdzia – Cofradía Nuestra Señora de la Piedad wychodzi z kościoła Valvanera z pasos Matki Bożej Miłosierdzia i Chrystusa Pojednania – pasos procesional de La Piedad y Cristo de la Reconciliación.

22.30 Procesja Najświętszego Momentu Zdjęcia Chrystusa (z Krzyża) – Procesión del Sagrado Momento del Descendimiento organizowana przez Bractwo Zstąpienia Chrystusa – Cofradía de la Pasión del Descendimiento de Cristo opuszcza kościół Santa Maria de Palacio wraz z paso Zdjęcia Chrystusa – paso procession de El Descendimiento de Cristo

0.00 Procesja ciszy i bólu Marii Magdaleny – Procesión del Silencio y Dolor de María Magdalena organizowana przez Bractwo Marii Magdaleny – Cofradía María Magdalena wychodzi z konkatedry Santa Maria de La Redonda wraz z paso La Magdalena – paso procesional de La Magdalena

Wielki piątek: Viernes Santo:

Trzy procesje z największą, najbardziej uroczystą i gromadzącą najwięcej ludzi wieczorną Procesją Świętego pochówku – Magna Procesión del Santo Entierro

9.00 Procesja dla młodzieży Drogi Krzyżowej Upokorzenia – Vía Crucis Humilladero de la Juventud organizowana przez Bractwa Jezusa Nazarejczyka i Matki Bożej Bolesnej – Cofradís Jesús Nazareno y Nuestra Señora de los Dolores. Wyrusza z kościoła Santiago el Real z pasos Jezusa Nazarejczyka i Matki Bożej Bolesnej – pasos procesional Jesús Nazareno Antiguo i Nuestra Señora de los Dolores. 

12.00 Procesja dla mężczyzn Drogi Krzyżowej i Przeniesienia Chrystusa– Vía Crucis y Traslado del Santo Cristo de las Ánimas organizowana przez Bractwo Świętego Chrystusa Dusz Cierpiących - Cofradía Santo Cristo de las Ánimas wyrusza z kościoła Santa María de Palacio z paso Świętego Chrystusa Dusz Cierpiących – paso procesional Santo Cristo de las Ánimas.  Procesja kończy się w konkatedrze Santa Maria La Redonda.

19.30 Procesja Świętego Pochówku – Magna Procesión del Santo Entierro. Organizuje ją Kapituła Katedralna i Bractwo Bractw Męki Pańskiej w Logroño – Cabildo Catedralicio Vía Crucis para hombres y la Hermandad de Cofradías de la Pasión de Logroño. Z Plaza del Mercado przy katedrze Santa Maria la Redonda wyruszają wszystkie pasos procesional: La Oración en el Huerto, la Flagelación, El Encuentro, María Magdalena, Jesús Nazareno (antiguo), Cristo de las Siete Palabras, Santo Cristo de las Ánimas, El Descendimiento, Nuestra Señora de la Piedad, Santo Sepulcro y Nuestra Señora la Virgen de la Soledad, okrażają centrum starego miasta

Niedziela Wielkanocna – Domingo de Resurrección:

Procesja Chrystusa Zmartwychwstałego – Procesión de Cristo Resucitado organizowana przez Bractwo Wjazdu Jezusa do Jerozolimy – Cofradía Entrada de Jesús en Jerusalén w samo południe opuszcza cmentarz miejski z paso Świętego Chrystusa Zmartwychwstałego i przez most Puente de Piedra na rzece Ebro przechodzi do Colegio de la Compañía de María.

Opowieść pięćdziesiąta piąta – Virgen de la Soledad

W 1694 r. kapitan Don Gabriel de Unsain, utytułowany jako wieczny radny miasta Logroño, podarował ówczesnej kolegiacie Santa María de La Redonda w wykonaną w Sevilli figurę symbolizującą czczoną na terenie całej Hiszpanii Virgen de la Soledad – Matki Bożej Samotności, oraz leżącą w ozdobnej, przeszklonej trumnie rzeźbę CristoYaciente – Chrystusa Leżącego w Grobie.

Virgen de la Soledad – Matki Bożej Samotności

CristoYaciente – Chrystus Leżący w Grobie

Postać Virgen de la Soledad przedstawia uczucie bolesnej samotności po śmierci Syna. Wzorem dla znajdującej się w Logroño figury a także dla wielu podobnych znajdujących się w Hiszpanii,  z najbardziej zananą z Sevilli, była figura Nuestra Señora de la Soledad de la Victoria przywieziona w 1565 r. z Francji do Hiszpanii przez Isabel de Valois, córkę Henryka II króla Francji i Katarzyny Medycejskiej,  żonę króla Hiszpanii Filipa II. Figura należy do typu „vestidera”, w której rzeźbiona jest tylko głowę i dłonie a resztę postaci stanowi drewniana rama zwana świecznikiem, przykryta długą suknią i welonem. Niewidoczne przegubowe ręce i szyja umożliwiają dowolne ustawianie dłoni i głowy. 

Legenda Virgen de la Soledad

Jak głosi legenda, Gasparowi Becerrze, twórcy figury, nie było łatwo uchwycić w rzeźbie wizerunek Matki Bożej Samotności, który wyglądałby tak jak była namalowana na obrazie, wskazanym przez Isabel de Valois jako wzór. Pierwsza z trzech wykonanych głów nie podobała się nikomu. Pomiędzy modlitwami z braćmu zakonnymi rzeźbiarz kontynuował pracę. Druga próba również zakończyła się niepowodzeniem. Dopiero trzecia z prób wykonana po śnie, w którym ktoś kazał mu obudzić się, iść do palącego się kominka, wziąć palący się pień dębu, zgasić go i z tak przygotowanego kawałka drewna stworzyć prawdziwy wizerunek. Artysta wykonał wskazania osoby ze snu i przyniosło oczekiwany efekt. Stworzył przejmujący i bardzo sugestywny wizerunek Matki Bożej Samotności. 

Pierwsza figura Virgen de la Soledad de la Victoria, zniszczona w 1936 r.
Fotografia Elías Tormo y Monzó

Ołtarz Virgen de la Soledad

Od 1756 r. Figury Virgen de la Soledad i Cristo Yaciente znajdują się w konkatedrze Santa Maria la Redonda w kaplicy Anielskiej (Capilla de los Angeles) 

Logroño konkatedra Santa María de La Redonda
fasada zachodnia, portal kaplicy Anielskej 

Logroño konkatedra Santa María de La Redonda
kaplica Anielska - capilla de los Angeles 

Na północnej ścianie kaplicy Anielskiej ustawiony jest barokowy Ołtarz Boleści (Retablo de la Dolorosa). Mieszkańcy Logroño miejsce to otaczają szczególnym uwielbieniem i częśtą modlitwą. 

W najwyższym piętrze ołtarza doświeylonym okrągłym witrazem znajduje się XVI wieczna figura Chrystusa przywiązanego do kolumny.

Figura Virgen de la Soledad znajdująca się w centrum ołtarza ubrana jest w haftowaną suknię wykonaną z czarnego aksamitu. Na jej piersi znajduje się medal cierpienia dla Ojczyzny, który został przekazany przez oficerów Legionu. W 1990 r., w 25 rocznicę założenia Bractwa Męki Pańskiej i Świętego Pogrzebu, pobłogosławiono i nałożono na głowę Virgen de la Soledad koronę wykonaną w złocie i kamieniach szlachetnych przez Casa Marcos, jubilera z Logroño z darów złozonych przez mieszkańców miasta.

Przeszkolna trumna znajdujaca się przed nastawą ołtarzową, w której na haftowanych srebrem aksamitnych poduszkach spoczywa rzeźba martwego Chrystusa wykonana jest z drewna inkrustowanego kolorowymi muszlami i srebrem, z narożnymi kolumnami zwieńczonymi srebrnymi filigranowymi wazonami z liliami. Całość dopełniają cztery srebrne latarnie. Napis na srebrnej tabliczce podaje darczyńcę: „kapitan D. Gabriel de Unsain dał i podarował, wieczny władca tego miasta, członek Świętego Oficjum Inkwizycji, rok 1694”. 

Logroño konkatedra Santa María de La Redonda
kaplica Anielska, Ołtarz Boleści - Retablo de la Dolorosa

Procesión del Santo Entierro

Virgen de la Soledad i Cristo Yaciente są głównymi postaciami Procesji Świętego Pochówku  - Procesión del Santo Entierro: w Wielki Piątek, największej z 15 procesji, jakie odbywają się podczas Wielkiego Tygodnia – Semana Santa w Logroño. W tym dniu uczestnicy procesji maja możliwość zobaczyć Matkę Bożą Samotności ubraną w wielki płaszcz zarzucony na jej ramiona.  Dzień wcześniej, w czwartek płaszcz jest rozkładany na posadzce kościoła. Ma wymiary 4 metry szerokości na 5 długości. Wykonany jest z czarnego aksamitu z Lyonu ze 100% bawełny o najwyższej jakości, która nie jest już dostępna na normalnych rynkach, a której najważniejszą cechą jest jej grubość i bardzo gęsty wątek nadający tkaninie sztywność, ale także miękkość. Został wyhaftowany złotem przez Adoratorki Matki Bożej. Ma trzy kilogramy złota, cekiny z tego samego metalu i piękną koronkę.  Pierwszy publiczny pokaz płaszcza odbył się 6 marca 1949 r.

Platforma procesyjna z Virgen de la Soledad

Według kanonów z pierwszej połowy ubiegłego wieku bogata kompozycja w jednej trzeciaej Płaszcza poświęcona jest alegoriom zła (skrzydlate ryby przykute łańcuchem na dnie kompozycji) i alegorii obfitości, a dwie trzecie alegorii dobra, reprezentowanego przez flakony i kwiaty pośrodku i na górze.  Nie jest on idealnie symetryczny, a wynika to z jego ręcznego przygotowania. „Widać to w szczegółach łańcuchów, z jednej strony pojawia się ogniwo krawędziowe, aż drugiej zaokrąglone”,

Ma Płaszcz także swoje sekrety. Pod ozdobami Płaszcza hafciarki wszyły drobne dokumenty z prośbami i modlitwami do Dziewicy, które zostały zachowane podczas pracach konserwatorskich wykonanych na początku XXI w.

Płaszcz Virgen de la Soledad

Przed rozpoczęciem Procesji Najświętszego Pogrzebu mieszkańcy modlą się do Dziewicy Samotności specjalną modlitwą napisaną wiele lat temu przez jednego z członków Bractwa.

Modlitwa do naszej Matki Dziewicy

Pani, Matko Samotności,

Dziewico Wielkiego Bólu, Królowo Wielkiego Tygodnia

i Dumo wszystkich naszych synów i córek,

którzy tworzą Bractwo;

Matko! Serce twojego Syna zostało przeszyte włócznią,

Twoje przeszył także miecz bólu.
Niech my także czujemy okropność grzechu,

przyczynę tak wielkiego bólu.

Prosimy, abyś dała nam niezbędną siłę,

abyśmy zawsze nosili Ciebie w naszych sercach,

a teraz na naszych barkach. wyznając przed światem Ciebie,

jako naszą Piękną Matkę, z której czujemy się bardzo dumni.

Nie pozwól nam, Matko,

abyśmy powiększali naszą samotność i ból, porzucając innych;

ale że nasza samotność jest godna ciebie i towarzysząc ci w Twoim bólu,

jesteśmy Twoją pociechą.

Pani! Błogosław Logroño i tych mężczyzn i kobiety z Logroño,

którzy są na Twojej świętej służbie.
Módl się za nas wszystkich.

Amen